در پاسخ به این سوال باید گفت اگر منظور از صدر اسلام زمان ائمه(ع) باشد جواب مثبت است، زیرا بسیاری از ائمه هدی(ع) در عصر خود نه تنها خمس درآمد انواع کسب را میگرفتند بلکه به مردم دستور موکد میدادند که در پرداخت آن کوتاهی نکنند، و حتی وکلا و نمایندگان مخصوص برای جمعآوری آن معین فرموده بودند و اشخاصی مانند علی بن مهزیار و ابوعلی بن راشد و امثال آنها این وظیفه را به عهده داشتند.(وسائل الشیعه، ج6، باب 8.)
و اگر منظور از صدر اسلام زمان پیامبر(ص) و امیرالمومنین(ع) باشد، باید گفت که غیر از غنائم جنگی از معادن و گنج ها و همچنین غوص (جواهراتی که به وسیله غواصی از دریاها بیرون آورده میشد) در عصر آنها خمس گرفته شده است.
گواه این موضوع در سنن بیهقی نقل شده که در زمان امام علی(ع) شخصی گنجینهای پیدا کرد و خدمت امام آمد و فرمود:چهار پنجم آن مال توست و خمس آن مال ماست.(سنن بیهقی، ج4، ص156.)
اما این سوال باقی ماند که آیا در عصر پیغمبر(ص) و علی(ع) غیر از غنائم جنگی و معادن و گنج ها و جواهرات دریا از درآمدهای کسب و کار نیز خود گرفته شده است یا نه؟
در پاسخ میگوییم: اسناد تاریخی روشنی در این زمینه به دست ما نیامده است، ولی این موضوع هیچ گونه اشکالی در زمینه این حکم ایجاد نمی کند.
زیرا همانطور که ذکر کردیم گرفتن و بخشیدن این مالیات اسلامی در اختیار حکومت اسلامی است؛ هنگامی که حکومت خود را بی نیاز و یا مردم را در زحمت ببیند، میتواند آن را ببخشد. ولی هنگامی که خود نیاز داشته باشد و در مردم توانایی آنرا ببیند میتواند آن را بگیرد همانطور که امامان بعد بعضی آن را میگرفتند و بعضی با توجه به وضع مردم و یا وضع بیت المال آن را می بخشیدند.
در عصر پیامبر(ص) و علی(ع) غنائم فراوانی از طریق جنگ ها عاید حکومت اسلامی میشد و گاهی به قدری زیاد بود که خمس آن به تنهایی میتوانست قسمت عمده مشکل مالی حکومت اسلامی را برطرف سازد.
و هچنین درآمد اموال یا زمین های خراجی(مال الاجاره هایی که از زمین های فتح شده ی متعلق به مسلمین به خزانه ی دولت اسلام ریخته می شد.) نیز گاهی به قدری زیاد بود که بیت المال سرشار از اموال میشد و در این شرایط نیاز به گرفتن خمس درآمد کسب و کار نبود و لذا آن را عملا به مردم بخشیدند.
همچنین در آغاز اسلام که نیاز به بیتالمال به منابع درآمد شدید بود نیز وضع مسلمانان آنچنان آشفته و پریشان و ضعیف بود که دادن خمس علاوه بر زکات، برای آنها طاقت فرسا بود، و به همین دلیل خمس گرفته نشد.
اما در عصر ائمه دیگر(ع) که خمس غنایم جنگی و همچنین درآمد زمینهای خراجی به دست خلفای غاصب میرسید و دست امامان از آن کوتاه بود و از سوی دیگر مردم توانایی بر پرداختن به همه درآمدهای خود داشتند امامان را از آنان مطالبه میگردند.
خلاصه اینکه، نگرفتن خمس از خصوص درآمد کسب ها در عصر پیامبر(ص) و علی(ع) هیچگونه دلیلی بر نبودن این حکم در برنامههای احکام اسلام نیست.