نزول آیهی شریفه ناظر به پارهای از مسلمانان بعد از جنگ بدر است که بر سر تقسیم غنائم جنگی مشاجره کردند؛ لذا مراد از “یومالفرقان” همان روز بدر است که نشانههای حقانیت اسلام ظاهر گشت و مرز جدایی حق و باطل(کفر و ایمان) گردید و مسلمانان با عدهی کم به دشمنان اسلام با اینکه از کثرت نیرو برخوردار بودند، چیره گشتند. پس این آیه به تناسب آیات جهاد مطرح شده و از آنجا که موضوع جهاد غالباً با مسئلهی غنائم آمیخته شده، لذا بیان حکم غنائم نیز لازم بود که مطرح شود. (1) (2)
نکتهی بعدی در بیان صفات مؤمن حقیقی است؛ مؤمن واقعی در حقیقت کسی است که علاوه بر ایمان به خدا و رسولش و حضور در میدان جهاد، در برابر تمام دستورات الهی از جمله پرداخت خمس مال و دستورات نسبت به اموال نیز تسلیم محض باشد؛(3) لذا حکم وجوب خمس مشروط به ایمان به خدا مطرح شده است؛ البته این قید و شرط به این معنا نیست که اداء خمس فقط بر مؤمن واجب باشد؛ زیرا احکام الهی برای تمام بشریت و ابدی است؛ پس مراد این است که غیر مؤمن این احکام را قبول ندارد و هرگز خمس نمیدهد. (4)
پس پرداخت خمس به کسانی تعلق گرفته که مؤمن به خدا و قرآن باشند، درحالیکه تصدیق کنندهی اخبار الهی هستند. (5)
1. ↑ تفسیر نمونه ج۷، ص۱۷۱.
2 ↑ أطيب البيان ج۶، ص۱۲۶-۱۲۹.
3 ↑ تفسیر نمونه ج۷، ص۱۷۲.
4 ↑ اطیب البیان فی تفسیرالقرآن، ج۶، ص۱۲۹.
5↑ التبیان فی تفسیر القرآن ج۵، ص۱۲۵.