پرش لینک ها

فلسفه ی تشریع خمس

ارتباط مستقیم پیامبر با منبع وحی و پذیرش مسئله ی خمس از سوی مسلمانان، زمینه ی پرسش از فلسفه ی تشریع خمس را از میان برد؛ ولی چون در آیه خمس، به علت تشریع آن، به روشنی اشاره نشده، طبیعی بود درباره تشریع آن بیشتر پس از دوران پیامبر در محافل دینی و علمی بحث و گفت  گو شود.

با وجود این، برای درک فلسفه ی تشریع خمس، در دوران پیامبر صلی الله علیه و آله باید به آیه ی خمس و سنت مراجعه کرد. در آیه مزبور [۴۱ انفال] به دودسته تصریح شده است: در دسته نخست به نام خداوند متعالی و پیامبر و ذی القربی که وارثان وی هستند، اشاره شده، دسته دوم نیز عبارتند از: یتیمان، بینوایان و در راه ماندگان.

ویژگی مشترک اعضای دسته دوم، نیازمندی آنهاست و در نتیجه، بخشی از خمس، برای رفع نیازمندی آنها تعلق می گیرد؛ اما درباره ی دسته ی اول، وضع تفاوت می کند. تحلیل و تبیین سهم خدا با توجه به معیار و ملاک و ویژگی دسته دوم؛ یعنی نیازمندی میسر نمی باشد؛ چون خداوند بی نیاز مطلق است؛ بنابر این، سهم خدا از سهم به پیامبر تعلق می گیرد.

پرسش این است در صورت درستی به کاربری ملاک نیازمندی، در باره سهم رسول و ذی القربی، نیاز ایشان، شخصی است یا مربوط به موقعیت و مقام حکومتی؟

درباره پیامبر و اهل بیتش هردو نیاز صدق می کند. ایشان به عنوان پیامبر و حاکم اسلامی، هم برای تأمین برخی نیاز مندی های عمومی و حکومتی به بودجه نیاز داشت و هم برای تأمین خانواده اش.

خمس برای تامین نیازها، توأم با حفظ حرمت و کرامت رهبری، در اختیار پیامبر قرار می گیرد.

بنابر این در باره ی فلسفه تشریع خمس برای دسته اول؛ یعنی پیامبر و ذی القربی دو گونه نیاز وجود دارد: نخست نیاز جامعه اسلامی به حفظ امنیت و ترویج دین؛ دیگر نیاز اهل بیتِ رهبر اسلامی.

خمس برای این به اهل بیتِ رهبر اسلامی تعلق می گیرد که مبادا نیاز، حرمت و کرامت آنها را به خطر افکند. درباره دسته دوم، با توجه به ویژگی های گروه های یاد شده، جز نیاز، دلیل دیگری در آیه ی خمس بیان نشده است.

خمس چالشها و راهکارها، دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان رضوی، ص۲۹  

پیام بگذارید