«تاریخ خمس»
همانگونه که میدانیم، خمس در زمان پیامبر (ص) در اختیار ایشان بوده است. بدیهی است بخش اعظم خمس صرف مصالح امت اسلامی میشده است. در دو قسمت قبلی به چهار مورد از موارد مصرف خمس توسط نبی گرامی اسلام اشاره کردیم. در این قسمت نیز به یک مورد دیگر از مصارف خمس در زمان ایشان خواهیم پرداخت.
پنجمین مورد مصرف خمس در زمان پیامبر (ص) تألیف قلوب مخالفان اسلام بوده است. گاهی برای نرم کردن دل سرداران و سران لشکر دشمن و کشاندن آنها به سوی اسلام، نیاز به انجام برخی هزینهها بود که معمولاً پیامبر (ص) این هزینهها را از سهم خویش از خمس پرداخت مینمودند. به عنوان مثال، پس از جنگ «حنین» هنگامی که غنائم تقسیم شد، پیامبر (ص) سهم خود را از خمس برداشت و سپس مقداری از آن را به سران مشرک مکه داد تا دل آنها را به سوی اسلام متمایل نماید. مجموع سهم خمس پیامبر (ص)، ۴٨٠ شتر و ٨٠٠ گوسفند و ٨٠ اوقیه نقره بود که یکصد شتر و چهل اوقیه نقره از آن را به ابوسفیان و دو فرزندش یزید و معاویه و مقداری نیز به دیگران داد که مجموع این پرداختها ١٨۵ شتر و ١٢٠ اوقیه نقره میشد. (١)
البته بعدها آیه ۶٠ سوره توبه نازل شد و خداوند محل تأمین اینگونه هزینهها را مشخص نمود: «انما الصدقات للفقرا و المساکین و العاملین علیها و المولفة قلوبهم» زکات برای فقیران، بینوایان، و جمع کنندگان زکات و دلجوییشدگان است.
بنابراین، پس از نزول این آیه شریفه، برای نرم کردن دل سران دشمن دیگر از خمس برداشت نشد بلکه از زکات پرداخت شد.
١. سیره ابن هشام، ج ٣، ص ٣۶٣؛ تاریخ المدینه، ج ١، ص ١٧٨.
برگرفته از کتاب تاریخ خمس، نوشته سید مهدی قانع.