پرش لینک ها

آیا خمس در زمان غیبت امام زمان بخشیده شده است‌؟

بعضی می‌گویند در روایات آمده است که در زمان غیبت امام زمان از طرف آن حضرت خمس به شیعیان بخشیده شده است. بنابراین اگر قبول کنیم خمس در همه درآمدها هم واجب است باید بخشودگی آن را نیز در زمان غیبت بپذیریم!

 پاسخ این سوال تقریباً در تمام کتب فقه اسلامی آمده است و آنها که گمان می کنند این سوال، سوال تازه‌ای است و یا تنها خودشان احادیث تحلیل را دیده اند گرفتار اشتباه بزرگی هستند.

 یک نگاه کوتاه به کتب فقهی، مخصوصاً کتاب‌های مشروحی که فقهای متأخرین نوشته اند نشان می دهد که این موضوع کاملاً مورد توجه فقها بوده و به آن پاسخ گفته‌اند.

 روایاتی که موجب این توهم شده، چند دسته است:

1- روایاتی که در مورد گروه خاصی مثل کنیزان و اسیران جنگی است.

می دانیم اگر جهاد به اذن امام نباشد تمامی غنائمی که به دست می‌آید مربوط به بیت‌المال است و باید به اجازه امام مصرف شود و حتی اگر به اذن امام بوده باشد خمس به آن تعلق می‌گیرد و در صورت نپرداختن خمس تصرف در آن حرام است.

بنابراین کنیزانی که به عنوان غنیمت دست افراد می افتاد تا خمس آن را پرداخت نمی کردند بر صاحبانشان حرام بود و حق نداشتند به عنوان یک همسر با آنان رفتار کنند.

پس کسی که توجه به این حکم داشته باشد فرزندی که از چنان زنی برای او متولد می شود نامشروع خواهد بود لذا امامان ما این قسمت از خمس را به شیعیان بخشیدند تا فرزندان آنها همگی حلال زاده باشند.

از جمله این روایات محمد بن مسلم از امام باقر یا امام صادق(ع) است که فرمود:

 شدیدترین چیزی که مردم در روز قیامت گرفتار آن هستند این است که صاحب خمس برمی خیزد و می گوید: پروردگارا! خمس مرا غصب کردند ولی ما آن را برای شیعیان خود حلال کردیم  تا تولد آنها پاکیزه و فرزندانشان پاک متولد شوند.(وسائل الشیعه، ج6، ح5، باب4 از ابواب انفال)

2- روایاتی که دلالت دارد مصلحت اقتضا می کرده خمس توسط پیامبر(ص) و یا امامان(ع) به عنوان رئیس حکومت اسلامی در زمان و شرایط خاصی به طور موقت بخشیده شود؛ همانطور که گاهی در شرایط سخت و سنگین مصلحت ایجاب می‌کرده است که مالیات فوق العاده دیگری موقتا و به طور محدود بر آن بیافزایند.

از جمله روایات حکیم بن عیسی از امام صادق می کند عرض کردم منظور از آیه (واعلموا انّ ما غنمتم) چیست، فرمود: هر فایده ای که روز به روز به دست انسان می افتد ولی پدرم شیعیان ما را از آن معاف کرد تا پاکیز شوند (به خاطر شرایط سختی که از نظر فشار قوی و یا فشار زندگی در آن بودند.) (وسایل الشیعه، ج6،ح8،باب4، از ابواب انفال)

3- روایاتی که در مورد افراد خاصی است که امام مصلحت دیده تا برای تشویق و مقاصد دیگر آنها را معاف کند. مانند (حکم بن علبا اسدی) که خدمت امام باقر رسید در حالی که خمس مال خود درآورده بود از آن را پذیرفت و به او بخشید(همان، ح13، باب 1 از ابواب انفال) زیرا شرایط آن شخص چنان بوده که حضرت مصلحت دیدند او را از آن خمس معاف دارند.

4-روایاتی که مضمون آن نشان می‌دهد که خمس بخشیده شده ولی با دقت در آن روشن می شود که منظور از آن خمس نیست بلکه (اراضی انفال) است.(همان، ح12، باب4، از ابواب انفال)

5-روایاتی که سند و دلالت آن ها ضعیف است.

بنابراین از مجموع آنچه گفتیم که نتیجه می‌گیریم که هیچگونه دلیل قابل قبولی برای معاف بودن عموم افراد از خمس در دست نیست، و آنها که چنین ادعا می کنند در حقیقت مطالعه دقیق روی این روایت نداشتند وگرنه با توجه به تقسیم‌بندی بالا روشن می‌شود روایتی که مضمون آن معاف بودن عموم افراد از خمس بوده است وجود ندارد.

بر همین اساس در روایات، خمس همچنان به عنوان یک قانون اسلامی باقی و برقرار است و همه مردم موظف اند همچون سایر فرایض به آن عمل کنند.

پیام بگذارید